Boskruit: een openbaar voedselbos bomvol leven
Boskruit is het eerste openbaar en collectief beheerd voedselbos van Antwerpen. Dit plekje bomvol leven bevindt zich in Park Groot Schijn, Deurne. Sinds maart 2023 planten de vrijwilligers van Boskruit en Klimplant hier op 1,3 ha gezonde zandbodem een heleboel eetbare bomen en struiken.
Wil je meer te weten komen over de aardbeiboom of erwtenstruik, denk je graag mee over biodiversiteit en plantensoorten, over hoe we deze plek ombouwen tot een soortenparadijs? Stuur een mailtje naar voedselbos@klimplant.be, meld je aan als vrijwilliger, volg ons op sociale media, of kom ons ter plekke ontdekken!
Wat is er te doen in Boskruit?
Wekelijks werken we samen op zondag tussen 11u en 14u. Iedereen is welkom! We mulchen, snoeien, planten, begieten, … Daarnaast organiseren we regelmatig een educatief moment, voor jong en oud.
Een bos bomvol leven in Deurne
Ons verhaal
In 2021 startte Klimplant in overleg met Stad Antwerpen een onderzoek naar mogelijkheden van een collectief beheerd voedselbos in een stedelijke omgeving. En alles wat daar bij komt kijken: ontwerp, plan van aanpak, beheer, vrijwilligerswerking, etc. Stilaan groeide deze droom van een enthousiaste groep vrijwilligers uit tot een echt plan. Het project kreeg een knallende naam… Boskruit! In maart 2023 was het eindelijk zo ver en gingen de eerste bomen en struiken de grond in.
Boskruit is voor iedereen
Boskruit wordt mogelijk gemaakt door vele vrijwilligers. Zij staan in voor alle aspecten van het bos: van ontwerp tot onderhoud en oogst. Iedereen kan aansluiten. Bovendien is het bos openbaar en verwelkomen wij dus alle bezoekers. Boskruit is zo een plek waar elke Antwerpenaar (letterlijk) kan proeven van het concept van voedselbossen: van toevallige passant, occasionele meewerker tot actieve vrijwilliger en alles daartussenin.
Met begeleiding van Klimplant vzw
Klimplant vzw realiseerde eerder met hulp van de Burgerbegroting van het district Antwerpen in 2020 een demonstratietuin met voedselbosplanten op Linkeroever. We noemden het ‘Arbofretum’ op ‘Lekkeroever’. Ervaringen in aanplant en onderhoud van de bomen, struiken en kruiden binnen dit project worden meegenomen naar Boskruit.
Met de steun van Stad Antwerpen en District Deurne
Dit alles wordt mogelijk gemaakt door ondersteuning van de Stad Antwerpen. Voor de ontwikkeling van Boskruit ontvangt Klimplant steun van stad Antwerpen en van de dienst Voedseltuinen. Ook District Deurne en het buurtsecretariaat helpen ons om dit mogelijk te maken.
Stap per stap…
Het voedselbos groeit stap voor stap. Het omvormen van dit braakliggend terrein tot een bloeiend bosecosysteem kost tijd en geduld.
Fase 1: Bomen en Struiken
We beginnen met het planten van de hoogste lagen: bomen en struiken. Daarbij kiezen we ook snelgroeiende soorten zoals wilg, berk en es. Deze pioniersbomen zorgen voor schaduw en een dikkere bladerlaag, waardoor de bodem langzaam verandert.
Fase 2: Kruiden en Bodembedekkers
Pas wanneer de bomen voor voldoende beschutting zorgen, planten we de kruidlaag en schaduwminnende bodembedekkers. Dit gebeurt stap voor stap over meerdere jaren.
Een Bos in Opbouw
Jaar na jaar verfijnen we het ontwerp en voegen we nieuwe planten toe, zoals kruiden, bodembedekkers en klimplanten. Het duurt even, maar langzaam zal het open weiland veranderen in een levendig bos!
Waarom een voedselbos in de stad?
Wat is een voedselbos?
Een voedselbos is een door de mens ontworpen ecosysteem, gericht op duurzame voedselproductie. Het ontwerp van een voedselbos is geïnspireerd op de opbouw van een natuurlijk bos zoals we dat in Europa op enkele plekken nog aantreffen. Anders dan in de landbouw, wordt er in een voedselbos niet met een enkele laag – de akker- gewerkt, maar ook met de lagen daarboven. Op termijn houdt een juist ontworpen voedselbos zichzelf in stand, is vrij van plagen en biedt voedsel en onderdak aan ontelbare soorten organismen, groot en klein.
De volgende lagen vormen samen een compleet systeem:
● Kruinlaag (Grote bomen, 8+ m) bijvoorbeeld Walnoot, Linde, Kers, Ginkgo, kastanje, pecan …
● Tussenlaag (Kleine Bomen, Grote Heesters, 3 tot 8m) bijvoorbeeld Mispel, Hazelaar, Cornus, Decaisnea, appel, peer, amandel, vlierbes …
● Struiklaag (Kleine heesters , 1 tot 3m) bijvoorbeeld Gojibes, Jostabes, Honingbes, Aalbes, Appelbes, Wijnbes, erwtenstruik…
● Kruidlaag (0,20 – 1m) bijvoorbeeld Smeerwortel, Brandnetel, Varens, artisjok, rabarber, asperge, …
● Bodembedekkers (0 tot 0,20m) bijvoorbeeld Aardbei, Postelein, Bosbes, Vossebes, Cranberry, brave hendrik, roomse kervel
● Klimplanten: bijvoorbeeld Kiwibes, druiven, Akebia, kaukasische boomspinazie,..
● Wortels en knollen: bijvoorbeeld Aardpeer, daslook en andere uiensoorten, pastinaak, …
Soms worden deze lagen nog uitgebreid met waterplanten (als er water aanwezig is) en paddenstoelen (via broed op hout). De genoemde lagen worden zodanig gerangschikt dat voor alle soorten samen een geschikt klimaat ontstaat om in te groeien en vrucht te dragen. Een slim ontwerp zorgt er voor dat planten voedingsstoffen kunnen aanleveren en uitwisselen. Dat maakt een voedselbos tot een slim en duurzaam systeem, dat na verloop van tijd zonder input verder kan.
Al na enkele jaren kan er vaak volop geoogst worden uit een voedselbos(je). De oogst kan bestaan uit fruit, noten, wortels, scheuten, blad en eventueel op lange termijn hout. Ook kunnen medicinale planten er een plek krijgen. Daarnaast vormen de verschillende planten een voedselbron voor allerlei dieren.
Meerwaarde voor de stad?
We geloven sterk in de meerwaarde van stedelijke voedselbossen. Ze combineren voedselproductie met ecosysteemdiensten (biodiversiteit, verkoeling, water- en koolstofopslag, …). Het zijn ideale plekken voor natuureducatie, ontmoeting en recreatie. En ze vragen, in tegenstelling tot groenteteelt, een minder intensief beheer.
Door de toenemende verstedelijkingsdruk (verkeer, lawaai, drukte, weinig groen, …) is de nood aan groene, rustige plekken in een stad erg groot. Kleine, collectief beheerde voedselbosjes kunnen zo’n groene oase zijn waar stadsbewoners tot rust kunnen komen, een deel van de zorg opnemen en de vruchten kunnen oogsten en samen verwerken. Zo’n plekken versterken de biodiversiteit, bieden nestgelegenheid voor heel wat dieren, verkoelen
in de zomer, houden water vast en laten het infiltreren, bieden ruimte voor rustige gesprekken en ontmoetingen en geven de kans aan mensen om opnieuw verbinding te maken met natuur en de oorsprong van ons voedsel.
Boskruit in de pers
Voedselbos Park Groot Schijn kwam al verschillende keren in de pers. We namen hun artikels over op onze website.
- Op stap met de vrijwilligers van Boskruit (Antwerpen voor Klimaat, juli 2023)
- Vrijwilligers en buurtbewoners leggen eerste voedselbos van Antwerpen aan: “Dit is fantastisch en plezant” (Gazet van Antwerpen, maart 2023)
- Voedselbos van 1,3 hectare op komst in Park Groot Schijn (Gazet van Antwerpen, februari 2022)
- Boskruit, het eerste voedselbos van ’t stad, schiet uit de startblokken: “Eerste aanplantingen voorzien in voorjaar 2023” (Gazet van Antwerpen, november 2022).
