Boskruit: Een openbaar voedselbos
in Deurne
Boskruit: Bomvol lekkers en leven
Boskruit is het eerste openbaar en collectief beheerd voedselbos van Antwerpen. Dit plekje bomvol lekkers en leven bevindt zich in Park Groot Schijn, Deurne. Sinds maart 2023 planten de vrijwilligers van Boskruit en Klimplant hier op 1,3 ha gezonde zandbodem een heleboel eetbare bomen en struiken.
Wil je meer te weten komen over planten zoals de aardbeiboom of erwtenstruik? Over onze aanpak en samenwerkingen? Stuur een mailtje naar voedselbos@klimplant.be.
Zin om je handen uit de mouwen te steken en samen met ons deze plek om te bouwen tot een soortenparadijs? Kom eens langs of meld je hier meteen aan als vrijwilliger!
Via onze WhatsApp-community kan je op de hoogte blijven van onze werkdagen en activiteiten. Je kan ons ook volgen op sociale media.
Wat is er te doen in Boskruit?
We werken elke zondag tussen 11u en 14u samen op het terrein. Iedereen is dan welkom! We planten, zeisen, mulchen, snoeien, begieten, … Daarnaast organiseren we regelmatig een leuke en gratis workshop, voor jong en oud.
Boskruit: werk van velen
Boskruit wordt mogelijk gemaakt door vele vrijwilligers. Zij staan in voor alle aspecten van het bos: van ontwerp tot onderhoud en oogst. Iedereen kan aansluiten. Bovendien is het bos openbaar en ben je dus ook gewoon welkom als bezoeker. Boskruit is zo een plek waar elke Antwerpenaar (letterlijk) kan proeven van het concept van voedselbossen: van toevallige passant, occasionele helper tot actieve vrijwilliger en alles daartussenin.
Boskruit wordt gerealiseerd onder de vleugels van Klimplant. De eerdere ervaringen uit het project ‘Arbofretum’ (2020) werden meegenomen naar Boskruit.
Dit alles wordt mogelijk gemaakt door ondersteuning van de Stad Antwerpen en met dank aan Natuurpunt Antwerpen Stad, Velt, district Deurne en buurtsecretariaat Deurne.
Stap per stap…
In 2021 startte Klimplant een onderzoek naar mogelijkheden voor een openbaar voedselbos in een stedelijke omgeving, beheerd door vrijwilligers, in overleg met Stad Antwerpen. Langzaam groeide deze droom uit tot realiteit: Stad Antwerpen gaf ons een terrein in beheer en de eerste boom ging in maart 2023 de grond in. Boskruit was geboren!
Het omvormen van dit braakliggend terrein tot een bloeiend bosecosysteem kost tijd en geduld. Stap voor stap bouwen we aan een gezond ecosysteem.
Fase 1: Bomen en Struiken
We begonnen met het planten van de hoogste lagen: bomen en struiken. Daarbij kiezen we ook snelgroeiende soorten zoals wilg, berk en es. Deze pioniersbomen zorgen voor schaduw en een dikkere bladerlaag, waardoor de bodem langzaam verandert.
Fase 2: Kruiden en Bodembedekkers
Pas wanneer de bomen voor voldoende beschutting zorgen, planten we de kruidlaag en schaduwminnende bodembedekkers. Dit gebeurt geleidelijk, gespreid over meerdere jaren, zodat de planten zich goed kunnen vestigen.
Een bos in opbouw
Jaar na jaar verfijnen we het ontwerp en voegen we nieuwe planten toe, zoals kruiden, bodembedekkers en klimplanten. Het duurt even, maar langzaam maar zeker transformeert het open terrein in een levendig, divers bos!
Waarom een voedselbos in de stad?
Wat is een voedselbos?
Een voedselbos is een door mensen ontworpen ecosysteem dat gericht is op duurzame voedselproductie. Het ontwerp is geïnspireerd door de structuur van een natuurlijk bos, dat uit verschillende lagen bestaat. Dit in tegenstelling tot traditionele landbouw, waar vaak maar één laag (zoals een veld met groenten) wordt gebruikt. In een voedselbos werken we met meerjarige planten – denk aan fruitbomen en doorlevende kruiden – terwijl een moestuin vaak eenjarige planten kent, zoals courgette of sla.
Een goed ontworpen voedselbos kan zichzelf onderhouden. Het heeft weinig tot geen last van plagen, biedt voedsel en onderdak aan vele dieren, en draagt bij aan een gezond ecosysteem.
De lagen van een voedselbos
Een voedselbos bestaat uit verschillende lagen die samenwerken als één compleet systeem:
- Kruinlaag (grote bomen, 8+ m): Walnoot, linde, kers, kastanje, enz.
- Tussenlaag (kleine bomen, grote heesters, 3-8 m): Mispel, hazelaar, appel, vlierbes, enz.
- Struiklaag (kleine heesters, 1-3 m): Jostabes, aalbes, wijnbes, erwtenstruik, enz.
- Kruidlaag (0,20-1 m): Smeerwortel, brandnetel, kardoen, asperge, enz.
- Bodembedekkers (0-0,20 m): Aardbei, postelein, roomse kervel, enz.
- Klimplanten: Kiwibes, druiven, boomspinazie, enz.
- Wortels en knollen: Aardpeer, daslook, pastinaak, enz.
Soms worden waterplanten toegevoegd als er water aanwezig is, en paddenstoelen kunnen groeien op hout. Al deze lagen worden zorgvuldig gepositioneerd om een optimaal klimaat te creëren voor groei en vruchtvorming. Dit slimme ontwerp zorgt ervoor dat de planten voedingsstoffen kunnen uitwisselen, wat het voedselbos een duurzaam en zelfvoorzienend systeem maakt.
Na enkele jaren kan het voedselbos volop produceren. De oogst varieert van fruit en noten tot wortels, scheuten, blad en zelfs hout op lange termijn. Ook kunnen medicinale planten een plek krijgen. De diversiteit aan planten zorgt voor voedsel voor allerlei dieren, van insecten tot vogels en zoogdieren.
Het resultaat? Een gezonde, biodiverse ruimte die niet alleen voedsel levert, maar ook bijdraagt aan de ecologische balans van de stad.
Meerwaarde voor de stad
In een tijd waarin steden steeds voller en versteender raken, groeit de behoefte aan groene, rustige plekken. Een voedselbos biedt precies dat: een natuurlijke oase in de stad waar mensen kunnen ademhalen, tot rust komen én actief bijdragen aan een duurzamere leefomgeving.
Kleine, collectief beheerde voedselbossen zijn meer dan alleen groene zones. Ze versterken de biodiversiteit, bieden schuil- en nestplaatsen voor vogels, insecten en andere dieren, helpen de stad afkoelen tijdens warme zomers en vangen regenwater op zodat het langzaam kan infiltreren in de bodem.
Maar een voedselbos is ook een plek voor mensen. Hier kan je meehelpen, oogsten, koken, praten, leren en simpelweg zijn. Het brengt mensen samen rond gedeelde zorg voor natuur en voedsel, en laat hen opnieuw de verbinding voelen met waar ons eten écht vandaan komt.
Boskruit in de pers
Voedselbos Park Groot Schijn kwam al verschillende keren in de pers:
- Op stap met de vrijwilligers van Boskruit (Antwerpen voor Klimaat, juli 2023)
- Vrijwilligers en buurtbewoners leggen eerste voedselbos van Antwerpen aan: “Dit is fantastisch en plezant” (Gazet van Antwerpen, maart 2023)
- Voedselbos van 1,3 hectare op komst in Park Groot Schijn (Gazet van Antwerpen, februari 2022)
- Boskruit, het eerste voedselbos van ’t stad, schiet uit de startblokken: “Eerste aanplantingen voorzien in voorjaar 2023” (Gazet van Antwerpen, november 2022).